Łożyska samonastawne - budowa i montaż

Łożyska samonastawne znajdują zastosowanie głównie w prostych łożyskowaniach. Zazwyczaj mają postać łożysk kulkowych jednorzędowych poprzecznych, a za cechę wyróżniającą można uznać zmodyfikowaną powierzchnię pierścienia zewnętrznego. Konstrukcja łożysk samonastawnych wpływa na bezproblemowe ich montowanie oraz demontaż.

Budowa łożysk samonastawnych

Ułatwieniem przy doborze łożysk samonastawnych są ich serie wymiarowe. Trafny jest poniższy podział:

• K6 – kulkowe łożysko z kulistą bieżnią zewnętrzną, zwykłe, z niezmodyfikowanym pierścieniem zewnętrznym,
• UC – łożysko samonastawne, w którym pierścień wewnętrzny przedłużony jest obustronnie niesymetrycznie,
• SA (FD) – łożysko samonastawne; na jego jednostronnie przedłużony pierścień wewnętrzny nakłada się mimośrodkowy pierścień mocujący,
• SB – uproszczone łożysko samonastawne UC; pierścień wewnętrzny przedłożony jednostronnie,
• SC – poszerzone łożysko samonastawne SA z obustronnie przedłożonym pierścieniem wewnętrznym; na przedłużonej części mocowany jest mimośrodkowy pierścień mocujący,
• UK – mocowane przy pomocy tulei łożysko samonastawne; otwór stożkowy o zbieżności 1:12.

Uszczelnienia łożysk samonastawnych wykonywane są z metalu, plastiku, lub metalo-plastiku. Smar wypełniający uszczelnienia jest zazwyczaj wystarczający, aby łożysko pracowało bezawaryjnie przez cały czas jego eksploatacji.

Większość producentów oferuje łożyska samonastawne jednakowych wymiarów, mogą one natomiast być zróżnicowane pod względem położenie w pierścieniu zewnętrznym otworu i rowka smarowego. Jeśli łożysko zamieszczone jest w oprawie, otwór smarowy powinien znajdować się po tej stronie, po której znajduje się wylot smarowniczki oprawy.

Montaż łożysk samonastawnych i ich konserwacja

Łożyska samonastawne ustalone są osiowo na wale i w oprawie, w związku z czym należy unikać znacznych rozstawów między łożyskami. Przy montowaniu należy tak ustalić rozstaw, aby podczas wydłużeń cieplnych wałka w trakcie pracy istniała możliwość wykorzystania luzu osiowego. Pozwoli to uniknąć zbyt wczesnego zużycia lub uszkodzenia łożysk.

Przed zamontowaniem łożysk samonastawnych należy włożyć każde łożysko do odpowiedniej oprawy, a następnie:

• łożysko w oprawie zamocować do korpusu maszyny,
• przy pomocy śrub dociskowych lub pierścienia mimośrodkowego zamocować pierścień wewnętrzny na wale, 
• pierścień mimośrodkowy łożyska samonastawnego zabezpieczyć odpowiednimi wkrętami.

Dosmarowywanie łożysk samonastawnych jest niezbędne, kiedy pracują one w warunkach długotrwałego zapylenia, maksymalnych temperaturach, oraz przy dużych prędkościach obrotowych.

Zastosowanie łożysk samonastawnych

Zamontowanie w oprawie powoduje, że łożysko samonastawne staje się zespołem łożyskowym i nabiera cech łożysk wahliwych. Zwiększa to znacznie możliwości łożysk samonastawnych i ich przydatność w licznych dziedzinach przemysłu.

Łożyska samonastawne w oprawach żeliwnych i blaszanych znalazły wiele zastosowań. Spotykane są w maszynach rolniczych, oraz budowlanych, podnośnikach, czy maszynach używanych w górnictwie, oraz maszynach tekstylnych, czy przemyśle spożywczym. Aby spełniać swoje zadanie, łożyska te mogą być odporne na korozję, z którą wiąże się praca w warunkach dużej wilgotności, czy zawierać bezpieczny w kontakcie z żywnością środek smarujący.